Meester, ik voel me zo droevig. Soms, als ik de mensen op straat zie lopen, overvalt me een gevoel van droefheid en begin ik te huilen. Is er iets mis met mij?
Shinran 1 antwoordde: „ Er is niets mis met jou. Het is prima, Yuien. Ik voel droefenis. Voel die droefenis. Er is niets aan te doen.”
Yuien vroeg: „ Zelfs iemand als u, meester, voelt droefenis?”
Shinran antwoordde: „ Ik ben ook vol verdriet. Maar, Yuien, de droefheid die jij voelt en mijn verdriet zijn een beetje verschillend. Jouw verdriet zal mettertijd verdwijnen. Het is verdriet dat kan genezen, maar de droefheid die ik voel, is een diepe, zware droefheid, die diep in mijn beenderen gezonken is. En ik weet dat ik dit verdriet voor de rest van mijn dagen bij me zal dragen. Eens komt de tijd dat je deze ware droefheid waarvan ik spreek, kan begrijpen, wanneer je die zelf zal voelen. Wanneer die tijd komt, Yuien, probeer dan niet aan dat verdriet te ontsnappen, het te ontkennen of je voor te wenden dat je het niet voelt. Bedrieg jezelf niet, maar kijk er recht in en volg je hart. Dat ware verdriet is je lot, het probeert je iets te leren.
Is er iets mis met mij? Wat scheelt er toch, ik kan mijn draai niet vinden, voel me alleen, onbegrepen, niet gewaardeerd. Meester, hebt u dat nou ook?
In onze somberste momenten zijn dat de gedachten die ons overvallen. We slaan aan het vergelijken: Iedereen is vrolijk, ik niet. Iedereen heeft een lief, ik niet. Niemand zie je alleen over straat lopen, alleen mij.
Ook die goede Meester Lao Tze kende dat gevoel maar al te goed. In hoofdstuk 20 van zijn Daode Jing lezen we:
O eenzaamheid, hoe lang nog? De mensen zijn allemaal uitgelaten, als namen zij deel aan het offerfeest, als beklommen ze een terras in de lente. […] De gewone mensen zijn helder, ik tast in het duister. […] Iedereen is in de weer, maar ik, doelloos zwerf ik rond.
Het doet me denken aan Ma solitude 2, een lied van Serge Reggiani : je ne suis jamais seul avec ma solitude. […] Elle sera à mon dernier jour ma dernière compagne.
Droef zijn maakt eenzaam. Die eenzaamheid wordt je beste vriend, je tochtgenoot op weg naar het einde. Daar is niets aan te doen, meester Shinran kan het je onomwonden vertellen. Eenzaamheid, melancholie, verveling, ze horen er nu eenmaal bij. Dat is de eerste wet van de Boeddha: Leven is lijden. Dukha, die zeurende pijn van wrevelig ongenoegen die niet overgaat.
En als het alleen nog maar ging om toevallig verdriet, naar aanleiding van concrete (harten)pijn, dan kom je er nog goed van af. Die waait wel over, daar vinden we wel inderhaast een pasklare oplossing voor. Het ergste verdriet, de grootste eenzaamheid is echter die die diep in mijn beenderen gezonken is, zegt meester Shinran. Verdriet dat door merg en been gaat. Existentiële pijn, eenzaamheid die dus hoort bij het loutere feit te bestaan. Die nooit overgaat, die je de rest van je dagen bij je zal dragen.
Wat doe je ertegen? Shinran weet het niet. Eén ding weet hij zeker, ervoor weglopen helpt niet. Vluchten kan niet meer, ook al amuseren we ons kapot. 3 Alles wat we uitvinden om onze eenzaamheid en verdriet niet te hoeven zien is tot mislukken gedoemd. Een nieuwe baan, een verre reis, een verfrissende relatie, het allernieuwste gadget…, het helpt geen zier. Wat je hier ontvlucht, kom je ginder weer tegen. Tegenspartelen helpt niet. Jezelf bedriegen kun je misschien een leven lang volhouden, maar je gelukkig maken zal het niet.
Bedrieg jezelf niet, maar kijk er recht in en volg je hart. Dat ware verdriet is je lot, het probeert je iets te leren.
Kijk je droefheid recht in de ogen. Of je nu meester bent of leerling, wees niet bang om droef te zijn, of bang, of eenzaam. Niemand of niets kan je verdriet van je wegnemen of overnemen. Zelfs God in de hemel niet. Je hebt alleen de stem van je eigen hart. Die zegt dat jij op je eigen unieke manier afdaalt in de diepste duisternis, om daar van wat je is toegevallen te leren dat er - ondanks alle pijn - troost is, en geloof, en hoop, en vertrouwen. Die kun je alleen maar ervaren door bij je droefheid en eenzaamheid te blijven. Wakend. Nimmer onoplettend, nimmer achteloos.
_____________
1 Shinran (1173-1262) is de stichter van de Zuivere Landschool.
2 Ma solitude. Ook gezongen door Georges Moustaki.
3 De Amerikaanse titel van het werk van Neil Postman luidt nog veelzeggender Amusing ourselves to death.