Chinees, Japans of Tibetaans? Amerikaans of West-Europees? Soto of rinzai?  Shintoïsme, taoisme, Reine Land?  Groot Voertuig, Klein Voertuig? Rekkelijk of precies? Voor welk boeddhisme moet ik kiezen? Waar vind ik de zuivere leer? 

Ik word er een beetje tureluurs van als ik op de website van het Boeddhistisch Dagblad zie hoe vertegenwoordigers van allerlei strekkingen in alleraardigste bewoordingen bescheiden te kennen geven dat hun ’obediëntie’ toch net een tikkeltje dichter bij Boeddha’s leer staat dan een andere.  Om nog maar te zwijgen over de discussies over criteria om aanvaard te worden bij de Enige Echte Unie van Zuivere Boeddhisten of Zoiets, vaak met het oog op het verwerven van fondsen en overheidssubsidies.

Het doet me een beetje denken aan de strijd om het ware protestantisme die in Nederland jarenlang gewoed heeft en vaak gevoerd werd met steriele argumenten. Nederlands Hervormd, Gereformeerd, Remonstrants, Vrijgemaakt, Hersteld Hervormd, Doopsgezind, Vrijzinnig? In alle maten en soorten bestond (en bestaat?) het protestantisme.  En slechts één kan zaligmakend zijn.

 

Laten we maar meteen komaf maken met dat soort discussies.  Bij deze kies ik voor Het Genootschap van de Waakvlam van Eeuwigdurend Groot Verlangen. Bestaat dat? Neen. Ja, toch.  Sedert vandaag, sedert ik mezelf zo-even benoemd heb tot stichter-voorzitter van de Beweging -die - Stil - Staat. Eerste en enig programmapunt is deze dubbele vraag: Wat is het doel van ons mediteren? En wat is de juiste weg daartoe? 

 

Es gibt ein Ziel, aber keinen Weg;

was wir Weg nennen ist Zögern.

 

Woorden van Kafka!

 

Het doel is ontwaken tot ons ware zelf, om daarin te ontdekken dat alles wat wij ons ten doel hebben gesteld leeg is, onbestendig, veranderlijk. Es gibt ein Ziel, er is een doel, maar dat doel is leeg. Een massief doel is vol… van zichzelf, obsessief.  Het moet te vuur en te zwaard verdedigd worden, en daar komen fundamentalistische oorlogen van.

 

Hoe bereik je je ware zelf? Een enig juiste weg daartoe bestaat niet.  Es gibt keinen Weg. Ons pad is er een van onophoudelijk aarzelen (Zögern), zegt Kafka. Aarzelen is stilstaan alvorens te bewegen.  Als we in stilte stilzitten, zijn we volop in (aarzelende) beweging.  Iedere beweging is een opeenvolging van aarzelende stilstanden, die ons tot rust brengen of in verwarring.

 

Zullen we ooit ontwaken tot ons Ware Zelf? In dit of in een volgend leven? 

Zegt men ons niet dat ieder die slechts één seconde de meditatie ingegaan is, daarmee al verlicht is?  We komen er niet uit en als we erop doordenken, worden we gek.

Wat kan ik doen om de verlichting te bereiken? Niets. De stilte ingaan en de bewegingen van ons hart met mildheid gadeslaan. En voor de rest vertrouwen.  Vertrouwen op Anderkracht. Uit eigen kracht vermogen we weinig, laten we ons dus overgeven aan Anderkracht.  Dus: Vertrouw op de Heer, Hij zal u redden! Ja, op voorwaarde dat die Heer of die Anderkracht niet een buitenaards wezen is dat naar eigen willekeur op ons ingrijpt.  Anderkracht zit in ons.  Ze is een bron die we nog niet hebben durven aanboren, maar die er wel is. Kracht van een ander kaliber. Wijsheid voorbij alle wijsheid. Tao-kracht, zullen we ze maar noemen.

En wat dan met al die visioenen en beloftes die ons worden voorgehouden in heilige geschriften?  Paradijs, Eeuwig Leven, Hiernamaals, Reine Land, wat doen we ermee?  Ze zeker niet letterlijk nemen!  Iedere uiting van spiritualiteit is opgetrokken uit metaforen.  Zodra je die beelden echter laat verstenen, stollen ze tot Absolute Waarheden. Dan zit je voor je het weet opgescheept met een Gouden Kalf en kun je geen kant meer op.

 

Dōgen (1200-1253) leert ons dat ons zitten zelf reeds verlichting is.  Geen uitdrukking, geen metafoor van verlichting, neen, verlichting zelf.  Het loutere zitten, doelloos doelwaarts, is tegelijk voorbereiding en voltooiing van ons ware zelf. Als we het hebben over ons ware zelf, dan is dat een manier om te spreken over ons grenzeloos en eeuwigdurende verlangen naar echt leven.  In ons dagelijks bestaan is wie we werkelijk zijn ondergesneeuwd.  We weten dat, we voelen het zonder ophouden: dat we niet zijn wie we horen te zijn. Dat is de betekenis van dukkha.  We verlangen dat we ooit tot ontplooiing komen, dat wie we echt zijn zich openvouwt. Alle geloofswaarheden (van welke religie ook) zijn slechts projecties van dat verlangen.  Ze bieden geen zekerheid omdat ze onomstotelijk waar zijn, maar herinneren ons eraan dat ons verlangen waarachtig (oprecht) moet zijn.

Wat we doen in de meditatie is niet veel meer dan dat Groot Verlangen levendig houden en paraat.  Als een waakvlam. Geen verterend en verschroeiend vuur van het grote gelijk, maar de vlam van voorbereiding en waakzaamheid.

________________

1  Höfle, P. (2008). Franz Kafka.  Sämtliche Werke. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag. (p.1345)

2  Anderkracht: Het begrip wordt goed uitgelegd in:

Itsuki, H. (2001). Tariki. Embracing Despair, Discovering Peace. Tokyo: Kodansha.