Zen heeft geen smaak, geen geur, geen kleur en geen vorm.
Het is als een muziek zonder tonen, gespeeld op een fluit zonder gaten.
Zen gaat boven denken en niet-denken uit.
Beperkt men het niet door enge begrippen
dan hebben zijn smaak, zijn geur en zijn kleur
de schoonheid van de herfst
en zijn vorm wordt als die van een dorre boom.
Zijn muziek verspreidt zich in het hele universum
en dringt zelfs tot de oren van doven door.
De essentie van Zen doordringt alle verschijnselen
en zijn wijsheid straalt tot in het oneindige.1
Hoe kun je iets zinvol zeggen over zen? Onder vrienden en kennissen praat ik er zo weinig mogelijk over. Ze weten dat het een stuk van mijn leven is en houden zich verder gedeisd. De schrik slaat me om het hart als ze nog maar aanstalten maken om de vraag te stellen, die alle andere vragen in de schaduw stelt of doet wegvallen: Wat is dat nu eigenlijkfeitelijk, die zen van jou? Alsof het ging om een lelijke ziekte. Kon ik mij er maar van afmaken met een zweverig antwoord op een bedje van mystiek: Dat ik plots de stem van de Heer heb gehoord, tot inkeer ben gekomen, dat in een visioen mij plots alles duidelijk is geworden, dat ik een missie heb en nu de blijde boodschap overijverig wil uitdragen, tot het eind mijner dagen.
Ik ben een beetje jaloers op mensen die zo spreken, al ben ik geneigd ze niet te geloven. Mijn zen ziet er anders uit; ik voel mij meer verwant met aarzeling en twijfel dan met zekerheid. Wanhoop is mij, van nature haast, meer vertrouwd dan onwankelbare zekerheid. En er is geen God of Vader in de hemel die mij helpen kan. Dat is erg, want, al is God dood, soms missen we hem zo erg, dat we bereid zouden zijn hem weer in huis te halen, al was het maar om onze eenzaamheid te delen. Niet dus. De geur, de kleur, de zoete smaak van het Geloof-Dat-Staat-Als-Een-Huis blijft mij vreemd. Maar het onblusbare verlangen ernaar blijft knagen.
Af en toe, plots, als je er niet op verdacht bent, gaat toch weer de hemel open. Of je het wilt of niet, je hoort met andere oren. Niet de hemelse muziek der sferen, maar een muziek zonder tonen, gespeeld op een fluit zonder gaten. Als het leven volkomen vastgelopen is, als alles potdicht zit, dan pas hoor je het best het geluid van de stilte, van de oneindige leegte. Rust, je hoort niets, je hoort het Niets. Dat wat voorafgaat aan alle vormen. Het oorspronkelijke gezicht, het ware zelf, waarin alle tegenstelling is opgeheven. Er is geen hoog, geen laag, geen ego, geen ander, zegt Huang-po, er is enkel puur Bewustzijn. Deze werkelijkheid, deze Dharma, is van een andere orde. Zijn naam is Ontwaken:
Deze Dharma kent absoluut geen onderscheid,
geen hoog of laag, en zijn naam is Bodhi .
Het is puur Bewustzijn, de bron van alles,
en omdat het immers niet zoiets als `zelf' of `ander' kent,
kent het ook geen onderscheid,
of het nu verschijnt als levende wezens of
als Boeddha's,
als rivieren en bergen van de wereld die vormen kent,
of als iets vormloos,
of als iets dat het hele universum doordringt.2
Begrijpen we dat? Godzijdank niet! Ons begripsvermogen heeft ons al te lang parten gespeeld. Het werd tijd dat we begonnen aan het afpellen van alle illusies, gedachten, begrippen die in de loop van al onze huidige en vorige levens(fasen) waren aangekoekt als een dikke korst op onze ziel. Die korst laat nu eindelijk los. We zijn nu aan alle denken en niet-denken voorbij, d.w.z. we denken niet meer in categorieën van denken of van niet-denken, alle dualiteit is opgeheven. We zijn nu aan alles voorbijgegaan, en met alles samen zelfs voorbijgegaan aan het voorbijgaan.3 Dit ‘voorbij’ is een ander woord voor ‘trans-cendent'.
Precies in de naaktheid van ons bestaan, in de herfst van het leven, krijgt alles de geur, de kleur en de smaak van de vrije leegte; alles kan nu rusten. De dorre boom is de boom bij uitstek, die niets meer hoeft dan te zijn. Fluit zonder gaten. Er is alleen nog de muziek van de ondoorgrondelijke stilte:
Wees gegroet, ondoorgrondelijke Stilte,
die door niets wordt gehinderd,
als de eindeloosheid van het universum.
Iedereen die Jou waarachtig zo beleeft,
raakt daarmee tevens aan de Boeddha’s.4
Begrijpen doen we het niet, maar als we goed kijken, dan zien, horen en proeven we het overal: in alle levende wezens, in alles wat ademt en leeft, in rivieren en bergen, in vormen en niet-vormen, in het hele universum.
Dat is de Stille Glorie van het universum.5
______________
1 Zenmeester Michel Missen Bovay (+ 2009)
2 Huang-po Hshi-yün († 850)
3 Hartsoetra van de Wijsheid voorbij alle wijsheid.
https://mahakarunachan.nl/wp-content/uploads/2010/12/01-Hartsutra-van-de-wijsheid.pdf
4 Hymne aan de Wijsheid voorbij alle wijsheid.
5 Soetra van Kuan Yin.
https://mahakarunachan.nl/wp-content/uploads/2010/12/06-Kuan-Yin-Lotus.pdf