Ik at en eet niet graag.  Nooit gedaan. Hoe dat komt weet ik niet goed, maar dat ik daardoor een culinaire barbaar ben, valt moeilijk te betwijfelen.  Als kind droomde ik al van een pilletje dat voldoende voedsel en kracht zou bevatten om de hele dag mee door te komen.  Dan hoefde je geen tijd te verspillen met tegen heug en meug je bordje leeg te eten.  Enfin, voer voor psychologen. Later, als ik tijd heb. Maar nu het goede nieuws.

 

Voor de beginnende en voor de gevorderde mediteerder bestaat er…de meditatiepil. Ja, lezende in stichtelijke boeken komt een mens nogal wat tegen! Het recept van een wonderlijke meditatiepil vinden we bij onze geliefde Meester Hakuin (1689-1769), die het zelf had van de kluizenaar Hakuyu 1. Hakuyu wilde er Hakuin mee genezen van zijn zenziekte, die het gevolg was van een al te strenge meditatiepraktijk. Al te rigide praktijk kan niet anders dan leiden tot een gestoord psychisch en lichamelijk evenwicht. De remedie daartegen is de Eendenei-van-zachte-boter-meditatie, in feite een visualisatieoefening waarmee je de energie weer kunt leiden naar je centrum, d.i. de adem.

Als je Hakuyu’s uitleg leest, zou je denken dat het om een soort haarlemmerolie gaat, goed voor van alles en nog wat: voor schouders, ellebogen, borst, middenrif, maag.  Tegen spanningen in lendenen en darmen, tegen constipatie.  Het verwarmt de benen en de zool van de voeten. Het hoofd koel, en de voeten warm! Lichaam en geest komen in volkomen harmonie met elkaar. Kortom, een magische methode om de gezondheid te behouden, de wonderlijke kunst van het verlengen van het leven.

Dit is toch als grap bedoeld? Kletspraat als amusement, toch? Er mag al eens gelachen worden? Ja, neen, ik weet het niet.  Hakuin was er zelf ook niet gerust op, hij vreesde de risé van het clubje te worden:

 

Zeg niet dat ik seniel geworden ben en slechts les geef in ouwe-wijven-Zen.  Wanneer u dit voor de eerste keer hoort, zult u misschien in uw handen klappen van plezier en mij uitlachen.  Maar waarom?

 

Probeer eerst maar eens, zegt Hakuin, te ervaren wat het is naar lichaam en ziel volkomen in de war te zijn en niet meer te weten waar kruipen van ellende.  Dan zul je blij zijn dat er een deugdzame minister is die je het medicijn tegen alle opstandigheid in jezelf en in je lichaam aanreikt. Dan word je vanzelf bereid oprecht en vastbesloten te proberen rijk (lees: kalm en evenwichtig) te worden:

 

U zult de deugdzaamheid van een eerlijke minister niet begrijpen, tenzij u de wanorde van een opstand heeft meegemaakt.  U zult de vastbeslotenheid van een oprecht mens niet begrijpen, tenzij u zelf geprobeerd heeft om rijk te worden.

 

Hoe luidt nu het recept van Hakuyu’s meditatiepil? Ik ga voorbij aan de specifieke visualisatiemethode die Hakuyu beschrijft (Zij die dit eendenei van zachte boter op hun hoofd hebben voelen een vreemde sensatie, alsof hun hele hoofd vochtig wordt….) en beperk me tot de ingrediënten van de pil:

 

1 Eén deel ‘Herkennen van de werkelijke eigenschappen van het hele bestaan’.

Basisvoorwaarde is de dingen te zien zoals ze werkelijk zijn: veranderlijk, zonder zelf.

 

2 Eén deel van het besef dat de innerlijke en uiterlijke wereld leeg zijn.

Gedachten en emoties komen en gaan.  De materiële wereld is net zo goed onbestendig.  Die leegte - van innerlijk en uiterlijk - schept ruimte en vrijheid.  Het zijn vertrouwde thema’s.

 

3 Drie delen van ‘Onmiddellijke realisatie van het nirvāna’.

In Hakuins Loflied op zazen 2  staat: 

 

Het paradijs van het Zuivere Land is niet ver. …

Wat blijft er te zoeken? 

Nirvāna verschijnt helder aan hem,

Deze plek hier is het Lotusparadijs, 

dit lichaam hier is de Boeddha. 

 

4 Twee delen ‘Zonder begeerten’

Leven impliceert lijden, de oorzaak van lijden is begeerte.  Zo luiden de Eerste en de Tweede Edele Waarheid.

 

5 Twee of drie delen van ‘Het besef dat activiteit en rust niet tweeledig zijn’.

Het wezen van activiteit is niet-activiteit (wu-wei), het wezen van rust is niet-rust.  Een variant op het thema vorm is leegte, leegte is vorm.

 

6 Anderhalf deel van een pompoenen-schil.

Dit gaat mijn petje te boven, tenzij het hier gaat om de voorbode van Monty Python.

 

7 Eén deel ‘Afstand doen van alle gehechtheid’.

Hecht dus ook niet te veel belang aan puntje 5.

 

8 Laat deze ingrediënten een hele nacht weken in het sap van Geduld.

 

9 Droog het dan in de schaduw en stamp het fijn.

Laat het uitkristalliseren en vermaal het tot één geheel, maak het je eigen.

 

10 Kruid het met een beetje Prajna-Paramita.

Elke meditatie is doordesemd met de Wijsheid voorbij alle wijsheid.

 

11 Maak er dan een balletje van ter grootte van een eendenei en plaats het voorzichtig op uw hoofd.

Ga er behoedzaam mee om, bewaar het evenwicht en zorg ervoor dat je broze inzicht niet voor je voeten uit elkaar spat.

 

En dan: stil zitten op je kussen; rug recht; ogen neergeslagen.  En steeds in gedachte houden:

 

Voor het behouden van het leven is niets belangrijker dan het voeden van de ademhaling.

Wanneer de ademhaling is uitgeput, sterft het lichaam;

wanneer het volk slecht wordt, stort de staat in elkaar.

 

De meditatie kan beginnen! De boter smelt langzaam, een zalige warmte doordringt lijf, leden en ziel. We zijn niet langer ziek.

________________

1 Hakuin. (1979). Ontwaken uit dagdromen.  Brieven en gesprekken van een Japanse Zen-meester. Amsterdam: Karnak. (pp. 47-49)

2 Leggett, T. (1993).  Wat is Zen? Utrecht/Antwerpen: Kosmos. (p. 52)